راه‌آهن چین به افغانستان و نقش محوری ایران: گذرگاهی به سوی اتصال منطقه ای
طرح گسترش راه‌آهن چین به افغانستان، بخشی از ابتکار بزرگ‌تر «کمربند و جاده» (BRI) است که می‌تواند تحولی در تجارت و امنیت انرژی آسیا ایجاد کند. ایران به‌عنوان حلقه اتصال کلیدی بین شرق و غرب آسیا، نقشی محوری در این پروژه ایفا می‌کند. این مقاله به بررسی ابعاد این پروژه، منافع چین و افغانستان، و جایگاه استراتژیک ایران می‌پردازد.
طرح راه‌آهن چین-افغانستان: اهداف و مسیرهای پیش‌رو
چین قصد دارد از طریق سینکیانگ به استان هرات افغانستان متصل شود. این مسیر می‌تواند از دو راه طی شود:
– مسیر شمالی: از طریق تاجیکستان یا قرقیزستان (با چالش‌های امنیتی و جغرافیایی).
– مسیر جنوبی: از طریق ایران و بندر چابهار (امن‌تر و اقتصادی‌تر).
اهداف چین شامل موارد زیر است:
– دسترسی به منابع معدنی افغانستان (لیتیوم، مس، آهن).
– گسترش نفوذ اقتصادی در آسیای مرکزی.
– کاهش وابستگی به تنگه مالاکا.
نقش ایران: کریدور طلایی ترانزیت
ایران با دارا بودن زیرساخت‌های موجود مانند راه‌آهن خواف-هرات و بندر چابهار، می‌تواند مسیر بهینه‌ای برای این پروژه باشد.
مزایای ایران برای چینی ها:
– اتصال راه‌آهن چین به شبکه ریلی ایران (از طریق هرات-خواف-مشهد).
– دسترسی چین به آب‌های آزاد از طریق چابهار.
– کاهش هزینه‌های حمل‌ونقل نسبت به مسیرهای شمالی.
چالش‌های این طرح چه خواهد بود؟
– نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتر در زیرساخت‌های مرزی ایران.
– مسائل امنیتی در مرز افغانستان.
افغانستان: از جنگ تا فرصت‌های اقتصادی
این پروژه می‌تواند برای افغانستان :
– اشتغال‌زایی و توسعه صنعتی ایجاد کند.
– جایگزینی برای اقتصاد مبتنی بر مواد مخدر باشد.
– اما موانع اصلی، ناپایداری سیاسی و حضور گروه‌هایی مانند طالبان است.
آینده پروژه و سناریوهای محتمل چه خواهند بود؟
– سناریوی خوش‌بینانه: با توافق سه‌جانبه (چین-ایران-افغانستان)، این مسیر به کریدور اصلی تجارت آسیا تبدیل شود.
– سناریوی محتاطانه: چین به دلیل ریسک‌های افغانستان، پروژه را به تعویق بیندازد و اولویت را به کریدور اقتصادی چین به پاکستان (CPEC) بدهد.
جمع‌بندی
راه‌آهن چین به افغانستان در صورت موفقیت، می‌تواند موازنه قدرت در آسیا را تغییر دهد. ایران با هوشمندی می‌تواند با استفاده از موقعیت جغرافیایی خود، به هاب ترانزیت منطقه‌ای تبدیل شود. اما تحقق این چشم‌انداز نیازمند دیپلماسی فعال، سرمایه‌گذاری مشترک، و ثبات در افغانستان است.